Quy trình miễn chấp hành án phạt tù, thực hiện ra sao, khi nào được áp dụng?
Chủ nhật, 12/10/2025 05:05
Quy trình miễn chấp hành án phạt tù, thực hiện ra sao, khi nào được áp dụng?
Vụ án Trần Huỳnh Kiệt (25 tuổi, Khánh Hòa) bị kết án vì hành vi tảo hôn với người vợ chưa đủ 16 tuổi đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận. Bên cạnh những băn khoăn về ranh giới giữa tập quán và pháp luật, nhiều người đặt câu hỏi: Quy trình miễn chấp hành án phạt tù được thực hiện như thế nào? Trường hợp nào đủ điều kiện áp dụng và khi nào thì không?
Luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT Law Firm, chuyên gia pháp lý - chính sách nhận định: Đây là vụ án điển hình cho sự va chạm giữa ba lớp giá trị: pháp luật hiện đại, tập quán truyền thống và nhu cầu đạo lý đời sống.
Luật sư Tú phân tích, quy định độ tuổi kết hôn (nam từ 20, nữ từ 18) không phải chỉ mang tính hình thức, mà là một hàng rào pháp lý nhằm bảo vệ sự phát triển thể chất, tinh thần và sức khỏe sinh sản của thanh thiếu niên.
Tuy nhiên, tại một số vùng nông thôn, tập quán “trai lớn lấy vợ, gái lớn gả chồng” vẫn còn phổ biến. Cùng với sự hạn chế trong nhận thức pháp luật, điều này dễ dẫn đến các hành vi vi phạm.
Trong trường hợp của Kiệt, điều đặc biệt là hôn nhân có thật, tình cảm thật, gia đình thật và con cái thật. “Pháp luật buộc phải xử lý để răn đe, nhưng đồng thời cũng đối diện thách thức, làm sao không đẩy một gia đình trẻ vào cảnh tan vỡ”, luật sư Tú nói.
Khi nào được miễn chấp hành án tù?
Theo Bộ luật Hình sự và Luật Thi hành án hình sự, miễn chấp hành án phạt tù là một chế định nhân đạo. Tòa án có thể xem xét không buộc người bị kết án phải đi tù trong những trường hợp đặc biệt như: người mắc bệnh hiểm nghèo, không còn khả năng cải tạo...
Ngược lại, miễn chấp hành án tù không được áp dụng đối với tội phạm nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng, các tội về an ninh quốc gia, tham nhũng, ma túy, hoặc khi người phạm tội chưa khắc phục hậu quả.
Trong vụ Trần Huỳnh Kiệt, luật sư Tú cho rằng có cơ sở để cân nhắc miễn chấp hành án phạt tù: “Anh ấy có nhân thân tốt, không tiền án tiền sự, động cơ phạm tội xuất phát từ tập quán chứ không phải xấu xa.
Kiệt đã lập gia đình, có con nhỏ, và việc buộc đi tù không chỉ là trừng phạt cá nhân mà còn đẩy vợ con vào cảnh khó khăn”.
Pháp luật nghiêm nhưng cũng phải nhân văn
Điều quan trọng, theo chuyên gia pháp lý, cần phân biệt rõ: miễn chấp hành án phạt tù không có nghĩa là bỏ qua vi phạm.
Người phạm tội vẫn có bản án, vẫn mang án tích, tác động răn đe vẫn tồn tại. Nhưng thay vì giam giữ, nhà nước trao cơ hội sửa sai ngoài xã hội, dưới sự giám sát cộng đồng.
“Trừng phạt mà thiếu nhân văn có thể gây hệ quả lớn hơn: gia đình tan vỡ, con cái mất cha, xã hội mất đi một lao động, cộng đồng thêm một người mang mặc cảm tù tội. Nhân đạo ở đây chính là phòng ngừa tái phạm hiệu quả hơn”, luật sư Trương Anh Tú nhấn mạnh.
Bài học từ vụ việc
Theo luật sư Trương Anh Tú, từ vụ án Kiệt, có ba điều đáng lưu ý: Mỗi gia đình, cộng đồng cần hiểu rõ: tảo hôn không còn là "chuyện nhỏ", mà là hành vi vi phạm pháp luật hình sự, có thể dẫn tới án tù.
Nhà nước và tổ chức xã hội phải tăng cường tuyên truyền, đưa kiến thức pháp luật về độ tuổi kết hôn đến tận thôn bản, trường học, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa. Cần sự chung tay của chính quyền, đoàn thể, nhà trường và gia đình để pháp luật đi vào nhận thức cộng đồng.
Luật sư Tú khẳng định: “Pháp luật không phải là chiếc gông xiềng, mà là hàng rào bảo vệ. Khi được áp dụng trong tinh thần nhân văn, nó vừa ngăn ngừa sai phạm, vừa giữ lại cho xã hội những con người biết sửa sai. Đó mới là công lý đúng nghĩa”.
