Chân dung 'người khổng lồ' 200 năm tuổi rót tiền vào loạt 'đại gia Việt' Thaco, REE, Vinamilk

Nhà đầu tư chiến lược của Thaco

Jardine Matheson đầu tư vào Thaco từ năm 2008 và mua thêm một lượng lớn cổ phần tập đoàn này vào đầu năm 2019 với định giá lên tới hơn 9 tỷ USD. Cuối năm 2023, Jardine tiếp tục mua gần 9.000 tỷ đồng trái phiếu của Thaco.

Trong một động thái gần đây, Chủ tịch HĐQT Thaco - ông Trần Bá Dương, có đề cập đến việc bán cổ phần tại Thaco và các công ty thành viên để huy động vốn cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam. Gia đình ông Dương sẽ chỉ nắm giữ 51% vốn.

Trước đó, tháng 10/2023, Thaco đã ký thỏa thuận với Jardine Cycle & Carriage Limited (JC&C) - một công ty con của Jardine Matheson, có trụ sở ở Singapore - để JC&C mua cổ phần với giá gấp 20 lần lợi nhuận hợp nhất của Thaco trong năm 2027.

Vậy tiềm lực và nguồn gốc của "ông lớn" Jardine Matheson với lịch sử hoạt động 200 năm ra sao?

'Ông lớn' nước Anh chấm dứt vị thế độc quyền của Công ty Đông Ấn

Tập đoàn Jardine Matheson của Anh từng "nổi đình nổi đám" khắp châu Á, đặc biệt tại Trung Quốc. Jardine Matheson được hai người Scotland (quốc gia thuộc Vương quốc Liên hiệp Anh) là William Jardine và James Matheson thành lập năm 1832 tại Canton (nay là Quảng Châu).

Jardine Matheson gây xôn xao với việc chấm dứt vị thế độc quyền của Công ty Đông Ấn (East India Co.) từ năm 1834. Đây là công ty thương mại tư nhân nổi tiếng, đế chế nắm trong tay quyền lực “một tay che bầu trời”, chủ yếu hoạt động ở Ấn Độ và khu vực châu Á vào thế kỷ 17 đến 19. Sau đó, Jardine Matheson trở thành công ty thương mại Anh lớn nhất ở châu Á.

Năm 1844, Jardine Matheson thành lập trụ sở chính tại thuộc địa mới của Anh là Hong Kong (Trung Quốc), sau đó tiếp tục mở rộng dọc theo bờ biển Trung Quốc.

Từ buôn bán trà, gia vị, bông nhiều thập kỷ qua, Jardine Matheson đã mở rộng đầu tư ra nhiều lĩnh vực, trong đó có ô tô, bất động sản... tại nhiều quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Thông qua công ty con Jardine Cycle & Carriage (JC&C), Jardine Matheson tập trung vào mảng phân phối ô tô. Tại Việt Nam, Platinum Victory - công ty thuộc JC&C, đầu tư mạnh vào Thaco của tỷ phú Trần Bá Dương, Cơ điện lạnh REE (REE) và Vinamilk (VNM).

Jardine Matheson cũng đầu tư mạnh vào bất động sản châu Á, trong đó có Việt Nam thông qua Hong Kong Land.

Công thức thành công của Jardine Matheson là đầu tư vào doanh nghiệp đầu ngành, doanh nghiệp số 1 trong các lĩnh vực và có lịch sử hoạt động lâu dài. Tuy nhiên, riêng mảng bất động sản, Jardine Matheson có xu hướng không mua cổ phần ở các tập đoàn địa ốc lớn trong khu vực. Jardine Matheson cũng ít đầu tư vào các tập đoàn mới nổi trong 1-2 thập kỷ qua.

Đầu tư vào Thaco, REE, Vinamilk

Trong lịch sử cả trăm năm hoạt động, Jardine Matheson tập trung đầu tư vào các doanh nghiệp dẫn đầu ở Trung Quốc và sau đó là khu vực Đông Nam Á. Jardine Matheson vào Việt Nam khá sớm và cũng chỉ ở một số doanh nghiệp lớn, lâu năm và ở vị thế dẫn đầu trong một số ngành nghề.

Tại Việt Nam, thông qua đầu tư trực tiếp và qua các công ty con, trong đó có JC&C, Jardine Matheson đang sở hữu lượng lớn cổ phần tại 3 doanh nghiệp hàng đầu gồm Thaco, Vinamilk và REE.

JC&C bắt đầu đầu tư vào "đại gia" ô tô Việt Nam Thaco từ năm 2008 với 20,5% và tiếp tục mua thêm cổ phần phát hành cho cổ đông chiến lược của Thaco. JC&C nâng tỷ lệ nắm giữ tại doanh nghiệp của tỷ phú Trần Bá Dương lên 26,6% từ năm 2019.

Cuối năm 2023, JC&C mua khoảng 350 triệu USD trái phiếu chuyển đổi của Thaco. Lô trái phiếu này đáo hạn vào năm 2028, do vậy, tỷ lệ nắm giữ cổ phần của JC&C tại Thaco sẽ tiếp tục tăng lên.

Từ trước đó, năm 2012, JC&C đầu tư nắm giữ hơn 10% tại CTCP Cơ điện lạnh (REE) - do bà Nguyễn Thị Mai Thanh làm Chủ tịch - thông qua quỹ đầu tư Platinum Victory. Sau đó, JC&C gia tăng tỷ lệ sở hữu tại REE và gần đây đã vượt ngưỡng 35%.

Đến cuối 11/2024, bà Nguyễn Thị Mai Thanh thôi giữ chức vụ Chủ tịch HĐQT REE và chuyển sang làm Tổng giám đốc. Thay thế là ông Alain Xavier Cany - đại diện của quỹ Platinum Victory.

Tới 22/5, Platinum Victory nắm giữ gần 196 triệu cổ phiếu REE, tương đương gần 41,6%. Với mức trên 35%, "ông lớn" Singapore có quyền phủ quyết các quyết định quan trọng. Với thị giá hiện tại, số cổ phần REE mà JC&C đang sở hữu có giá trị 14,5 nghìn tỷ đồng tính tới ngày 3/6. 

Ngoài ra, JC&C cũng chi một lượng tiền lớn để sở hữu gần 221,9 triệu cổ phần Vinamilk (VNM), tương đương hơn 10,6%, trị giá hiện khoảng 12,2 nghìn tỷ đồng tính tới 3/6.

Báo cáo tài chính năm 2024 của Jardine Matheson cho thấy, lợi nhuận sau thuế của tập đoàn này giảm mạnh từ mức gần 2,4 tỷ USD năm 2023 xuống còn 555 triệu USD.

Thaco là tập đoàn công nghiệp đa ngành, hoạt động trong lĩnh vực ô tô, nông nghiệp, cơ khí và công nghiệp hỗ trợ, đầu tư xây dựng, thương mại - dịch vụ và logistics. Đây là doanh nghiệp đưa ra đề xuất đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam có vốn đầu tư khoảng 67 tỷ USD.

Gần đây, Thaco gặp gặp áp lực tài chính do khoản đầu tư lớn vào mảng nông nghiệp từ HAGL (HAG) của ông Đoàn Nguyên Đức (Bầu Đức). Mảng ô tô bị cạnh tranh bởi lượng lớn xe đến từ Hãng sản xuất ô tô điện VinFast (VFS) của tỷ phú Phạm Nhật Vượng và xe Trung Quốc. 

Về mảng bất động sản, Jardine Matheson hiện diện thông qua Hong Kong Land với nhiều dự án ở vị trí đắc địa như Central Building ở Hai Bà Trưng (Hà Nội), The Nassim (TPHCM)... Jardine Matheson cũng liên quan tới nhiều chuỗi cửa hàng như: Pizza Hut, Starbucks, KFC Việt Nam...