Chồng mất khi đang ly thân, vợ có nghĩa vụ trả nợ thay?

“Tôi và chồng đã ly thân 5 năm nay. Chồng tôi có nợ tiền người khác, nhưng chẳng may anh ấy qua đời thì tôi có phải gánh khoản nợ đó không?”

Trao đổi về vấn đề này, luật sư Nguyễn Thành Trung, Giám đốc Công ty Luật Nam Sơn LST, cho biết nhiều người hiện vẫn nhầm lẫn giữa khái niệm “ly thân” và “ly hôn”, từ đó hiểu sai về trách nhiệm tài sản và nghĩa vụ trả nợ khi một bên vợ hoặc chồng qua đời.

Theo luật sư Trung, trước hết cần khẳng định rằng ly thân chỉ là việc vợ chồng không còn chung sống với nhau do mâu thuẫn, bất hòa, nhưng chưa có bản án hoặc quyết định ly hôn có hiệu lực pháp luật của tòa án. Nói cách khác, về mặt pháp lý, quan hệ vợ chồng vẫn còn tồn tại.

“Dù ly thân 5 năm hay 10 năm thì vẫn được xác định là vợ chồng hợp pháp, trừ trường hợp đã ly hôn. Do đó, khi một bên qua đời, các quy định về thừa kế và nghĩa vụ tài sản vẫn được áp dụng như đối với vợ chồng bình thường”, luật sư Trung phân tích.

Chính sự nhầm lẫn này khiến không ít người rơi vào tình huống “bất ngờ” khi bị chủ nợ tìm đến sau khi chồng hoặc vợ qua đời.

Phân biệt nợ chung và nợ riêng

Một trong những yếu tố then chốt để xác định người vợ có phải trả nợ thay chồng hay không là khoản nợ đó được xác định là nợ chung hay nợ riêng.

Theo luật sư Nguyễn Thành Trung, nếu khoản nợ phát sinh trong thời kỳ hôn nhân và được sử dụng cho mục đích chung của gia đình; hoặc người vợ có ký tên, xác nhận, hay thực tế có sử dụng, hưởng lợi từ số tiền vay, thì được xem là nợ chung. Trong trường hợp này, dù hai người đã ly thân, người vợ vẫn có nghĩa vụ cùng chồng thực hiện nghĩa vụ trả nợ.

“Ly thân không làm mất đi trách nhiệm đối với các khoản nợ chung. Nếu đó là nợ chung thì mặc nhiên vợ phải trả phần nghĩa vụ của mình”, luật sư Trung nói.

Ngược lại, nếu người chồng tự vay tiền, người vợ hoàn toàn không biết, không ký tên, không bảo lãnh và khoản tiền đó không phục vụ nhu cầu chung của gia đình, thì về nguyên tắc, đây là nợ riêng của chồng.

Tuy nhiên, vấn đề chưa dừng lại ở đó. Khi chồng qua đời, khoản nợ riêng có phải trả hay không cũng là câu hỏi nhiều người băn khoăn. Luật sư Nguyễn Thành Trung cho biết, ngay cả khi đó là nợ riêng của chồng, người vợ vẫn có thể “liên quan” đến khoản nợ này, nhưng không theo nghĩa phải dùng tài sản riêng của mình để trả nợ.

Cụ thể, theo quy định tại Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015, người thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản của người chết trong phạm vi di sản được hưởng, bao gồm cả nghĩa vụ trả nợ.

“Nói một cách dễ hiểu, người thừa kế chỉ phải trả nợ bằng chính phần tài sản mà người chết để lại, chứ không phải lấy tài sản riêng của mình để thanh toán”, luật sư Trung nhấn mạnh.

Luật sư đưa ra ví dụ: nếu người chồng qua đời để lại khối di sản trị giá 10 tỷ đồng nhưng tổng số nợ lên tới 20 tỷ đồng, thì những người thừa kế chỉ có nghĩa vụ trả nợ trong phạm vi 10 tỷ đồng là giá trị di sản. Phần nợ vượt quá giá trị này sẽ không còn khả năng thanh toán và người thừa kế không phải tiếp tục gánh chịu.

Một tình huống khác cũng khiến nhiều người lo lắng là trường hợp chồng qua đời nhưng không để lại bất kỳ tài sản nào, chỉ để lại nợ. Khi đó, người vợ có phải trả nợ thay hay không?

Theo luật sư Nguyễn Thành Trung, nếu người chết không để lại di sản thì những người thừa kế không phát sinh nghĩa vụ trả nợ thay, bởi trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản chỉ đặt ra trong phạm vi di sản được hưởng.

“Không có di sản thì cũng không có căn cứ để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản. Nói đơn giản là không có gì để trả”, luật sư Trung khẳng định.