'Kiệt sức' vì bị nghẽn dòng tiền, DN kiến nghị cơ chế hoàn thuế tự động

Cơ chế 'thu trước - hoàn sau' gây áp lực

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa gửi văn bản lên Thủ tướng Chính phủ kiến nghị giải quyết các vướng mắc về chính sách thuế giá trị gia tăng (GTGT).

Sau hơn 3 tháng Luật Thuế giá trị gia tăng 2024 có hiệu lực, VCCI đã tiếp nhận phản ánh từ các hiệp hội, ngành hàng như thủy sản, cà phê, hồ tiêu, chăn nuôi, lương thực - thực phẩm, gỗ và lâm sản... về những vướng mắc lớn đang phát sinh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền, năng lực cạnh tranh và thị phần xuất khẩu của nông sản Việt Nam.

Theo Luật Thuế giá trị gia tăng 2024, các sản phẩm “chưa chế biến thành sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường” bị áp thuế suất 5%.

Tuy nhiên, trên thực tế, các sản phẩm nông nghiệp như cà phê, tiêu, điều, tôm, cá, gỗ nguyên liệu... chủ yếu chỉ trải qua các công đoạn sơ chế như bóc vỏ, phơi, xát, sấy... không làm phát sinh giá trị tăng thêm thực chất. 

Theo VCCI, việc áp thuế giá trị gia tăng 5% cho nhóm hàng hóa nêu trên là chưa phù hợp với bản chất của thuế GTGT - vốn chỉ đánh vào phần giá trị tăng thêm trong quá trình sản xuất, kinh doanh.

Đặc biệt, cơ chế “thu trước - hoàn sau” buộc doanh nghiệp phải ứng trước lượng vốn lớn để nộp thuế, trong khi biên lợi nhuận chỉ 1-3%.

Ví dụ, ngành cà phê phải tạm nộp gần 10.000 tỷ đồng thuế GTGT mỗi năm, ngành hồ tiêu phải ứng trước tới 85 triệu USD. Điều này làm tăng giá thành xuất khẩu, khiến hàng Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh so với các quốc gia như Brazil, Indonesia, Ấn Độ... nơi hàng nông sản thô được miễn hoặc áp thuế 0%.

Theo VCCI, thủ tục hoàn thuế GTGT hiện còn phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý, nhiều doanh nghiệp phản ánh việc hoàn thuế bị kéo dài nhiều tháng, thậm chí bị từ chối vì lý do nằm ngoài khả năng kiểm soát của họ.

Đặc biệt, quy định mới tại Luật Thuế giá trị gia tăng 2024 yêu cầu bên bán phải “kê khai và nộp thuế” thì doanh nghiệp mới được hoàn thuế. VCCI cho rằng, quy định này bất hợp lý vì chuyển giao trách nhiệm của bên bán sang bên mua, người đã hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ thuế.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp xuất khẩu qua sàn thương mại điện tử như Amazon, Alibaba... đang gặp khó khăn trong hoàn thuế do thiếu hợp đồng và chứng từ theo mẫu truyền thống. Việc chưa cho phép sử dụng dữ liệu số, hóa đơn điện tử hoặc chứng từ thay thế khiến nhiều doanh nghiệp không thể hoàn thuế dù hàng hóa đã xuất khẩu hợp pháp.

Kiến nghị hoàn thuế tự động với hồ sơ hợp lệ

VCCI kiến nghị, cần rà soát, sửa đổi các quy định liên quan đến phạm vi chịu thuế GTGT đối với các sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa qua chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường.

Xem xét khôi phục (hoặc khôi phục có thời hạn) quy định “không phải kê khai, tính thuế” đối với các sản phẩm nông nghiệp sơ chế như từng được áp dụng tại Nghị định 209/2013 của Chính phủ.

Đơn vị này cũng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính xây dựng cơ chế hoàn thuế tự động đối với các hồ sơ hợp lệ, không có dấu hiệu gian lận, tương tự như mô hình đã được triển khai tại một số quốc gia như Ấn Độ.

Đồng thời, cần phát triển hệ thống dữ liệu điện tử liên thông giữa cơ quan thuế, hải quan và doanh nghiệp để hỗ trợ quá trình xác thực, đối chiếu nhanh chóng, chính xác. 

Ngoài ra, điều chỉnh quy định liên quan đến điều kiện hoàn thuế theo hướng loại bỏ yêu cầu doanh nghiệp chỉ được hoàn thuế khi nhà cung cấp đã kê khai, nộp thuế. Đây là một điều kiện không hợp lý, dẫn đến tình trạng doanh nghiệp bị từ chối hoàn thuế do lỗi của bên thứ ba, mặc dù đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thanh toán, lưu trữ chứng từ và kê khai hợp lệ.

Theo VCCI, trách nhiệm quản lý nghĩa vụ thuế của người bán phải thuộc về cơ quan thuế, không thể chuyển giao rủi ro cho người mua.

VCCI kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính nghiên cứu và ban hành quy định cho phép sử dụng chứng từ điện tử, dữ liệu giao dịch số làm căn cứ xác minh trong hoàn thuế xuất khẩu.

Cơ quan này cho rằng, mức xử phạt hiện nay từ 5 đến 8 triệu đồng cho các sai sót mang tính kỹ thuật, hành chính như chậm kê khai, sai mã hợp đồng là quá cao và tạo áp lực không đáng có. Do vậy, VCCI kiến nghị, áp dụng cơ chế khoan hồng đối với vi phạm lần đầu, miễn phạt đối với sai sót nhỏ dưới ngưỡng 50.000 đồng nhằm khuyến khích tinh thần tuân thủ tự nguyện, thay vì gây tâm lý e ngại cho người nộp thuế.